Azerbaycan 9 - Fuzuli ve Alim Qasımov

Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge,
Ne açar kimse kapum bâd-ı sabâdan gayrı.

Fuzuli hem Türkiye'de hem de Azerbaycan'da Türkçe şiir konusundaki ustalığından dolayı saygıyla anılan bir şair. Ama Azerbaycanlılar için Fuzuli'nin ayrı bir önemi var. Alim Qasımov ve kızı Fargana Qasımov 43 dakikalık video boyunca Fuzuli'nin çeşitli eserlerini seslendiriyorlar. Benim de en sevdiğim mugam olan Bayati Şiraz ile icra edilmiş bu hazineyi en azından bir kere dinlemelisiniz.

İlk icra edilen eser (0:00 - 7:00 ): Perîşân-hâlün oldum 

Perîşân-hâlün oldum sormadun hâl-i perîşânum Gamundan derde düşdüm kılmadun tedbîr-i dermânum Ne dersen rûzgârum beyle mi geçsün güzel hânum Gözüm cânum efendim sevdüğüm devletlü sultânum Esîr-i dâm-ı ışkun olalı senden vefâ görmen Seni her handa görsem ehl-i derde âşinâ görmen Vefâ vü âşinâlık resmini senden revâ görmen Gözüm cânum efendim sevdüğüm devletlü sultânum Gözümden dem-be-dem bağrum ezüb yaşum gibi gitme Seni terk itmezem çün ben beni sen dahi terk itme İyen çok zâlim olma ben gibi mazlûmı incitme Gözüm cânum efendim sevdüğüm devletlü sultânum Fuzûlî şîve-i ihsânun ister bir gedâyundur Dirildükçe seg-i kûyun ölende hâk-i pâyındur Gerek öldür gerek ko hükm hükmün rây râyındur Gözüm cânum efendim sevdüğüm devletlü sultânum Şiirin tamamı buradan okunabilir. İkinci eser (7:00-12:20) ise daha önce de paylaştığım Öyle Sermestem ki İdrak Etmezem Dünya Nedir adlı gazel. Kazancı Bedih'in yorumu ile dinlediğimiz bu gazeli bir de Alim Bey'den dinlemek gerekli.  İsteyenler sözlere Ağustos 2014'de paylaşılmış olan Türkiye 3 girdisinden ulaşabilir. (12:20)'de Fargana Qasımov'un tempoyu değiştirerek ifa etmeye başladığı kısım Fuzuli'nin  Leyla ve Mecnun gazellerinden seçilmiş beyitlerden oluşuyor. Sehldür gel bilmeyüp hâlüm terahhüm kılmasam  Hâlümi bilmek tegâfül eylemek amdâ nedür  Gül temennâsında derler bülbülün gavgâların  Çün güli gördükde kılmaz meyl bu gavgâ nedür  Ol perî mutlak men-i rüsvâya kılmaz iltifât  Ey Fuzûlî bilmezem cürm-i men-i rüsvâ nedür  Alim Qasımov'un arada söylediği: 'Ah u feryâdun fuzûlî incidübdür âlemi/Ger belâ-yı ışk ile  hoşnûd isen gavga nedür', Öyle Sermestem ki İdrak Etmezem'in son beyitini teşkil ediyor.                                              Hilâf-ı re’yüm ile ey felek medâr etdün                                               Meni gül ister iken mübtelâ-yı hâr etdün                                          Fesâd-ı aşkı tâ gördüm salâh-ı akldan dûrem                                         Meni rüsvâ görüp ayb etme ey nâsih ki ma‘zûrem                                              İhânetümde nedür bilmezem murâdun kim                                              Azîz-i âlem iken hâr ü hâk-sâr etdün                                        Eğer çâk-i girîbân eylesem men‘eylemen çün men                                               Metâ‘-ı nengden ârî libâs-ı ârdan ûrem                                          Vefâda vermeğe cân vermedün mene mühlet                                                Meni bu ahd vefâsında şerm-sâr etdün  (21:40 - 28:20): Bu bölümde Baba Pünhan'ın bir gazeli seslendiriliyor. Sözleri şöyle: Bivəfadırsa əgər yar, o bilər - mən bilərəm, Ya vəfa əhlidi dildar, o bilər - mən bilərəm. Nə düşüb xəlqə axı hər şeyə rişxənd eləyir, Qeyri-dindardı, ya dindar, o bilər - mən bilərəm. Məni cadulər ilən salma gözündən o gülün, Çalma kandarıma mismar, o bilər - mən bilərəm. Dedim ol yarə hicabı sənə vacib bilib həqq, Dedi ki, eyləmə israr, o bilər - mən bilərəm. Dəstəmazım gözümün yaşı, namazımdı muğam, Bunda həqqəm, ya günahkar, o bilər-mən bilərəm. Məni gah Tanrı çəkib qaldırar ərşin üzünə, Gahi ordan yerə çırpar, o bilər - mən bilərəm. Can alanım ikidir, göydə fələk, yerdə mələk, Desələr hansıdı qəddar, o bilər - mən bilərəm. Pünhanın eyiblərin yarə gedib kim saydı? Kimə nə, eybi əgər var, o bilər - mən bilərəm. (29:00- 35:40) arası ifa edilen eser ise ünlü 'mende mecnun'dan füzün aşıklık istidadı var'  adlı gazel. Sözleri şöyle: Mende Mecnûn'dan füzûn âşıklık isti'dâdı var  Âşık-i sâdık menem Mecnûn'un ancak adı var  N'ola kan tökmekde mâhir ola çeşmüm merdümü  Nutfe-i kâbildürür gamzen kimi üstâdı var  Kıl tefâhur kim senün her var men tek âşıkun  Leylî'nin Mecnûn'u Şîrîn'ün eger Ferhâd'ı var  Ehl-i temkînem meni benzetme ey gül bülbüle  Derde yoh sabrı anun her lâhza min feryâdı var  Öyle bed-hâlem ki ahvâlüm görende şâd olur  Her kimün kim devr cevrinden dil-i nâ-şâdı var  Gezme ey gönlüm kuşu gâfil fezâ-yı ışkda  Kim bu sahrânun güzer-gehlerde çok sayyâdı var  Ey Fuzûlî ışk men'in kılma nâsihden kabûl  Akl tedbîridür ol sanma ki bir bünyâdı var 35:40'da Fuzuli’nin en bilinen eseri olan ve benim de daha önce paylaştığım 'meni candan usandırdı cefadan yar usanmaz mı' adlı gazel seslendirilmeye başlıyor. Cahangir Cahangirov'un bestesini Şövket Elekberova'nın ifasından buradan dinleyebilirsiniz. Aynı bağlantıda gazelin sözlerini de bulabilirsiniz. Uzun lafın kısası efendim Fuzuli bilmek ve okumak lazım. Azerbaycan'ın zengin mugam  musikisini bilmek lazım. Ve de en önemlisi bu devirde bu tarz küçük hazinelerden zevk almasını bilmek lazım.